Анкета: Ниска доверба и незадоволство кај граѓаните од транспарентноста и отчетноста на институциите
Довербата на граѓаните во институциите се движи од ниска кон умерена, при што нема институција во државата која ужива висока доверба.
Изразено на скала од 1 до 10, Владата (2,8), Собранието (2,7), политичките партии (2,5), Јавното обвинителство (2,5) и судовите (2,4) се институции во кои граѓаните имаат најниска доверба. Претседателот на државата (3,5), полицијата (3,8) и локалната власт (3,7) уживаат умерена доверба, а институција со највисока доверба е армијата (4,9).
Медиумите (3,5) и невладините организации (3,5) исто така имаат ниска до умерена доверба, а меѓународните организации и сојузи, како Обединетите нации (3,9), НАТО (3,8) и ЕУ (3,5), и верските заедници (4,4) уживаат умерена доверба.
Ова го покажува истражувањето на јавното мислење „Практики за информирање, следење на актуелни случувања и перцепции за транспарентноста на институциите“, што Институтот за комуникациски студии го реализираше во текот на октомври и ноември оваа година. Во истражувањето беа испитувани перцепциите на граѓаните за нивната доверба во институциите, транспарентноста и отчетноста, како и за начинот на кој граѓаните се информираат и се справуваат со можни дезинформации.
Кои се перцепциите за отчетноста на државните органи?
Речиси две третини од учесниците во истражувањето (65,4%) не сметаат дека Владата работи отворено и етички, а релативно висок процент (63,2%) не се согласуваат дека Владата ги почитува демократските институции на државата. Речиси половина (44,2%) од испитаниците сметаат дека Владата често има изговори за функционерите кои се однесуваат несоодветно.
Во поглед на Собранието, помалку од 1% од сите учесници во истражувањето сметаат дека пратениците секогаш се грижат за граѓаните што ги претставуваат, а 2,9% дека пратениците секогаш носат закони и политики што се во јавен интерес. Спротивно, 58,4% од испитаниците сметаат дека пратениците никогаш не се грижат за граѓаните, а 50,2% дека никогаш не носат закони и политики што се во јавен интерес.
На прашањето дали сметаат дека Јавното обвинителство редовно започнува постапки по допрен глас, повеќе од две третини од граѓаните изразиле несогласување (72,5%), а речиси 40% воопшто не се согласуваат дека обвиненијата покренати од обвинителствата редовно добиваат судска разрешница. Дури 70% од испитаниците сметаат дека јавноста не е информирана за текот на судските постапки.
Каква е комуникацијата на државните институции со јавноста?
Ниско е и задоволството кај граѓаните од редовноста, достапноста, јасноста и разбирливоста на информациите од државните институции. Многу низок процент од испитаниците сметат дека јавните институции редовно споделуваат информации (3,2%), а информациите што ги споделуваат се достапни (3,7%), јасни (3,5%) и разбирливи (4,1%).
Прашани за актуелни настани во изминатиот период, висок процент од граѓаните одговориле дека државните институции малку или воопшто не споделуваат информации за уставните измени (64%), измените на Кривичниот законик (64,8%), договорот меѓу Владата и компанијата Бехтел-Енка за изградба на автопати (65,6%) и концесијата на рудници во Струмичко (60,3%).
Повеќе од две третини од испитаниците сметаат дека комуникацијата на државните институции е влошена во поглед на заснованоста врз факти (37%) или не е променета во споредба со последните години (42,5%).
Како граѓаните се информираат?
Повеќе од половина од учесниците во истражувањето (55,6%) изјавува дека се сомнева во сè што се објавува на медиумите. И покрај големиот сомнеж, повеќе од третина од испитаниците (36,6%) не го проверува издавачот/објавувачот на веста, а повеќе од половина никогаш не проверува дали веста има потпишан автор (43,2%). Граѓаните почесто проверуваат како други медиуми известуваат за веста (42,2%) и се советуваат со лица кои ги сметаат за познавачи на темата (43,9%). Иако две третини од учесниците во истражувањето (67,1%) изјавуваат дека можат да препознаат дезинформација, сепак високи 41% одговориле дека понекогаш споделиле вести кои подоцна се покажале неточни.
Целосен извештај од истражувањето
Според истражувањето, телевизијата (66,2%) и социјалните медиуми (57,3%) се главен извор на информации за граѓаните. Значително понизок процент се информираат преку онлајн агрегати на вести како Time.mk (19,7%) и веб-страници (20%). Нешто повеќе од 10% информациите ги добиваат од пријатели и познаници, додека весниците (6,4%) и радиото (5,8%) се извор на информации за најнизок процент од испитаниците.
Tелефонскатa анкета беше спроведенa од Институтот за демократија „Социетас цивилис“ на репрезентативен примерок од 1000 учесници – граѓани на Република Северна Македонија на возраст над 18 години од сите региони од државата, во периодот од 20 октомври до 14 ноември 2023.
Истражувањето на јавното мислење е дел од проектот „Користи факти“, што Институтот за комуникациски студии (ИКС) го реализира со поддршка на Британската амбасада во Скопје.
Sondazh: Besimi e ulët dhe pakënaqësia e qytetarëve me transparencën dhe llogaridhënien e institucioneve
Besimi i qytetarëve tek institucionet kalon nga i ulët në të moderuar dhe nuk ka asnjë institucion në vend që gëzon besim të lartë.
Shprehur në shkallën nga 1 deri në 10, Qeveria (2.8), Kuvendi (2.7), partitë politike (2.5), Prokuroria publike (2.5) dhe gjykatat (2.4) janë institucionet në të cilat qytetarët kanë besimin më të ulët. Presidenti i shtetit (3.5), policia (3.8) dhe pushteti lokal (3.7) gëzojnë besim të moderuar ndërsa institucioni me besimin më të lartë është ushtria (4.9).
Mediat (3.5) dhe organizatat joqeveritare (3.5) gjithashtu kanë besim të ulët deri në të moderuar, ndërsa organizatat dhe aleancat ndërkombëtare, si Kombet e Bashkuara (3.9), NATO (3.8) dhe BE-ja (3.5), dhe komunitetet fetare (4.4) gëzojnë besim të moderuar.
Këtë e dëshmon hulumtimi i opinionit publik “Praktikat për informim, ndjekjen e ngjarjeve aktuale dhe perceptimet e transparencës së institucioneve”, të cilën Instituti i Studimeve të Komunikimit e zhvilloi gjatë muajit tetor dhe nëntor të këtij viti. Hulumtimi shqyrtoi perceptimet e qytetarëve për besimin e tyre në institucione, transparencën dhe llogaridhënien, si dhe mënyrën se si qytetarët informohen dhe ballafaqohen me dezinformatat e mundshme.
Cilat janë perceptimet për llogaridhënien e autoriteteve shtetërore?
Pothuajse dy të tretat e pjesëmarrësve në hulumtim (65.4%) nuk mendojnë se Qeveria punon hapur dhe në mënyrë etike, ndërsa një përqindje relativisht e lartë (63.2%) nuk pajtohen se Qeveria respekton institucionet demokratike të shtetit. Pothuajse gjysma (44.2%) e të anketuarve besojnë se Qeveria shpesh ka pretekst për zyrtarët që sillen në mënyrë të papërshtatshme.
Sa i përket Kuvendit, më pak se 1% e të gjithë pjesëmarrësve në hulumtim besojnë se deputetët gjithmonë kujdesen për qytetarët që përfaqësojnë, ndërsa 2.9% se deputetët gjithmonë miratojnë ligje dhe politika që janë në interes të publikut. Në të kundërt, 58.4% e të anketuarve besojnë se deputetët kurrë nuk kujdesen për qytetarët, ndërsa 50.2% se ata kurrë nuk miratojnë ligje dhe politika që janë në interes të publikut.
Kur u pyetën nëse besojnë se Prokuroria publike fillon rregullisht procedurat pas informacioni që kanë pranuar, më shumë se dy të tretat e qytetarëve shprehën mospajtim (72.5%), ndërsa pothuajse 40% nuk u pajtuan aspak që akuzat e ngritura nga prokuroritë, rregullisht kanë epilog gjyqësor. Madje 70% e të anketuarve besojnë se publiku nuk është i informuar për rrjedhën e procedurave gjyqësore.
Si është komunikimi i institucioneve shtetërore me publikun?
Gjithashtu është e ulët kënaqësia midis qytetarëve me rregullsinë, disponueshmërinë, qartësinë dhe kuptueshmërinë e informacioneve nga institucionet shtetërore. Një përqindje shumë e ulët e të anketuarve besojnë se institucionet publike ndajnë rregullisht informacione (3.2%) ndërsa informacionet që ata ndajnë është i arritshëm (3.7%), i qartë (3.5%) dhe i kuptueshëm (4.1%).
Të pyetur për ngjarjet aktuale në periudhën e kaluar, një përqindje e lartë e qytetarëve u përgjigjën se institucionet shtetërore ndajnë pak ose aspak informacion për ndryshimet kushtetuese (64%), ndryshimet në Kodin penal (64.8%), marrëveshjen midis Qeverisë dhe kompanisë Bechtel-Enka për ndërtimin e autostradave (65.6%) dhe koncesionin e minierave në Strumicë (60.3%).
Më shumë se dy të tretat e të anketuarve besojnë se komunikimi i institucioneve shtetërore është përkeqësuar për sa i përket bazës së arsyeshme të fakteve (37%) ose nuk ka ndryshuar në krahasim me vitet e fundit (42.5%).
Si informohen qytetarët?
Më shumë se gjysma e pjesëmarrësve në hulumtim (55.6%) deklarojnë se dyshojnë në gjithçka që publikohet në media. Pavarësisht dyshimit të madh, më shumë se një e treta e të anketuarve (36.6%) nuk kontrollojnë botuesin/publikuesin e lajmeve, ndërsa më shumë se gjysma kurrë nuk kontrollojnë nëse lajmi ka një autor të nënshkruar (43.2%). Qytetarët kontrollojnë më shpesh, se si mediat e tjera raportojnë lajmet (42.2%) dhe konsultohen me njerëz që konsiderojnë se kanë njohuri për temën (43.9%). Megjithëse dy të tretat e pjesëmarrësve të hulumtim (67.1%) deklaruan se mund të njohin dezinformatat, 41% e lartë u përgjigjën se ndonjëherë kanë ndarë lajme që më vonë kanë rezultuar të pasakta.
Sipas hulumtimit, televizioni (66.2%) dhe mediat sociale (57.3%) janë burimi kryesor i informimit për qytetarët. Përqindje dukshëm më e ulët informohen përmes agregatëve të lajmeve në internet si Time.mk (19.7%) dhe faqet e internetit (20%). Pak më shumë se 10% informacionet e tyre i marrin nga miqtë dhe të njohurit, ndërsa gazetat (6.4%) dhe radioja (5.8%) janë burimi i informimit për përqindjen më të vogël të të anketuarve.
Anketa telefonike u krye nga Instituti për Demokraci “Societas Civilis” në një mostër përfaqësuese prej 1000 pjesëmarrësish – qytetarë të Republikës së Maqedonisë së Veriut, të moshës mbi 18 vjeç nga të gjitha rajonet e vendit, nga 20 tetori deri më 14 nëntor 2023.
Hulumtimi i opinionit publik është pjesë e projektit “Përdor fakte”, të cilin Instituti i Studimeve të Komunikimit (ISK) e zbaton me mbështetjen e Ambasadës Britanike në Shkup.